Niedobór cynku jest jednym z najczęściej występujących, ale często pozostaje niedostrzeżony, również w krajach wysokorozwiniętych [3]. Według nowszych badań [5] niedobory cynku mogą dotyczyć nawet 30% zdrowych dzieci w wieku od 1 do 3 lat, zamieszkujących wysokorozwinięte kraje zachodnioeuropejskie. Inne badania [11] mówią, że nawet 17% populacji światowej populacji jest narażona na niedobory cynku. 

Niedobór cynku (według wspomnianych  badań) stwierdza się gdy zawartość cynku w surowicy krwi jest mniejsza niż 9.9 mikromol/L. W krajach rozwijających się niedobory cynku mogą dotyczyć jeszcze większej liczby dzieci (co może być związane z małą dostępnością produktów zwierzęcych bogatych w cynk i dietą roślinną bogatą w fityniany ograniczające wchłanianie cynku).

Dlaczego cynk jest istotny?

• zahamowanie wzrostu,
• częste infekcje górnych dróg oddechowych,
• opóźnienie dojrzewania płciowego,
• wtórna niedoczynność tarczycy,
• zaburzenia węchu i smaku
• upośledzenie funkcji poznawczych, a nawet autyzm [3,7].

Czy Twoje dziecko może mieć niedobór cynku?

Jeśli dziecko wyklucza ze swojego jadłospisu wszystkie lub większość produktów zwierzęcych bogatych w dobrze przyswajalny cynk, takie jak mięso, ryby i jaja, sery to znajduje się w grupie ryzyka. 

Na niedobór cynku narażone są również:

• niemowlęta z niską masą urodzeniową, których mamy miały niedobory cynku w okresie ciąży,
• niemowlęta, którym opóźnia się rozszerzanie diety i które w drugim półroczu życia nie spożywają produktów zawierających cynk [2]. 
• dzieci ze skrajną wybiórczością pokarmową (dieta beżowa)
• dzieci i dorośli na dietach wegańskich i wegetariańskich (jeśli nie są odpowiednio zbilansowane)
• osoby z AZS (dowiedziono, że ponad 25% dzieci AZS może mieć niedobory cynku [9]). 
• osoby z dysbiozą jelitową i nieszczelnością jelit

Ile cynku dziennie potrzebują dzieci? (RDA – zalecane dzienne spożycie wg norm 2020)

• 0-6 -miesięcy – 2 mg
• 7 – 11 miesięcy – 3 mg
• 1-3 lat – 3 mg
• 4-9 lat – 5 mg
• 10-12 lat – 8 mg
• 13- 18 lat – 9 mg dziewczynki i 11 mg chłopcy
• 19-30 lat – 8 mg kobiety i 11 mg mężczyźni

Źródła cynku

Najlepszymi źródłami cynku w diecie są czerwone mięso, wątróbka, ryby, strączki, szczególnie fasola i ciecierzyca, zboża pełnoziarniste, orzechy nerkowca, migdały, pestki dyni oraz mleko i sery podpuszczkowe (żółte). Cynk, podobnie jak żelazo, lepiej wchłania się z produktów zwierzęcych, niż z roślinnych. Więcej na temat niedoboru żelaza przeczytasz TUTAJ.  Aby zwiększyć biodostępność cynku z produktów roślinnych -należy je uprzednio wymoczyć w wodzie. Moczenie orzechów i pestek pozwala pozbyć się fitynianów i zwiększyć wchłanianie cynku. 

Te same produkty, które stanowią najbogatsze źródła żelaza są jednocześnie najbogatszymi źródłami cynku, oraz dodatkowo znajdziemy cynk w nabiale. Jeżeli dziecko otrzymuje produkty zwierzęce bogate w żelazo, w odpowiedniej ilości to prawdopodobnie otrzymuje również odpowiednią ilość cynku [1]. Jeżeli natomiast okazałoby się, że cierpi na anemię z powodu niedoboru żelaza, a z wywiadu wynika, że jego dieta jest uboga w cynk (dodatkowo występuje alergia na b.m.k i eliminowany jest nabiał) to warto  rozważyć także suplementację cynku [4]. 

Jak stwierdzić niedobór cynku?

Niedobór cynku trudno stwierdzić na podstawie samych badań z krwi [3,5]. Cynk w organizmie gromadzi się przede wszystkim w mięśniach szkieletowych oraz kościach – około 83% całkowitej ilości cynku w organizmie jest zgromadzona właśnie tam.  Niedobór cynku podejrzewa się, gdy zawartość cynku w surowicy krwi jest mniejsza niż 9.9 mikromol/L [5].  Jednocześnie podkreśla się, że zawartość cynku w surowicy może nie odzwierciedlać faktycznej zawartości cynku w organizmie człowieka (podobnie jest z żelazem, czy wapniem). 

Aktualnie poszukuje się lepszych biomarkerów cynku niż zawartość cynku w surowicy krwi. Na przykład stężenie cynku w moczu, analiza pierwiastkowa włosa czy oznaczenia białka wiążącego cynk (metalotioneiny) wydają się być obiecującymi biomarkerami faktycznej zawartości cynku w organizmie [5].  

Diagnozując niedobór cynku należy brać pod uwagę zarówno zawartość cynku w surowicy krwi, jak i występujące u pacjenta symptomy oraz szacując ilość cynku zawartego w diecie pacjenta [3]. 

Cynk wspiera prawidłowy wzrost dzieci

Dowiedziono, że suplementacja małymi dawkami cynku (7-8 mg dziennie) u  zdrowych dzieci pomiędzy 2. a 5. rokiem życia miała pozytywny wpływ na wzrost dzieci. Przyrost długości ciała u dzieci, które otrzymywały suplement cynku przez okres od 12 do 40 tygodni był nieznacznie większy niż u dzieci z grupy kontrolnej [10]. 

Czy można podać suplement cynku bez wcześniejszych badań?

Większość syropków dla dzieci, które mają za zadanie wspierać odporność małego dziecka w okresie infekcyjnym, zawiera dodatek cynku w ilości od 2 do 5 mg w dziennej dawce i to wydaje się słuszne rozwiązanie. Wiemy, że niedobór cynku sprzyja infekcjom górnych dróg oddechowych. Jeśli dziecko często choruje, a jednocześnie z dzienniczka diety wynika, że cynku może brakować,  to zasadne wydaje się podanie małych dawek cynku “w ciemno” (bez uprzednich badań krwi). Tym bardziej, że badanie cynku z krwi może być niewiarygodne. Nawet jeśli dziecko nie ma niedoborów to taka mała dzienna dawka cynku, przez krótki okres czasu (kilka tygodni)  nie zaszkodzi, a może pomóc.  

Wybierając suplement cynku dla dziecka kieruj się biodostępnością. Najlepiej przyswajalny będzie cynk w formie cytrynianiu cynku oraz glicynianiu cynku, a najsłabszą wchłanialnością cechuje się tlenek cynku oraz siarczan cynku.

Ponadto, lepiej unikać syropów, w których głównym składnikiem jest cukier lub syrop glukozowo-fruktozowy, a zalecana dzienna dawka suplementu wynosi 15-20 ml. To będzie ok. 3 łyżeczki cukru łącznie! 

Jeżeli uważasz artykuł za wartościowy – UDOSTĘPNIJ. 

Przy okazji, serdecznie zapraszam Cię na mój bezpłatny mini kurs ”Jak pomóc niejadkowi”.  Zapisy tutaj: https://www.dziecizdrowoodzywione.pl/mini-kurs-o-niejadkach/

Źródła naukowe:

1. Daniels L.et al. “Modified Version of Baby-Led Weaning Does Not Result in Lower Zinc Intake or Status in Infants: A Randomized Controlled Trial“. J Acad Nutr Diet 2018 Jun;118(6):1006-1016.
2. Krebs N., Miller L., Hambidge K. “Zinc Deficiency in Infants and Children: A Review of Its Complex and Synergistic Interactions“. Paediatr Int Child Health, 2014 Nov;34(4):279-88.
3. Willoughby J.,Bowen Ch.: “Zinc Deficiency and Toxicity in Pediatric Practice”. Curr Opin Pediatr, 2014, Oct;26(5):579-84.
4. Kelkitli E. et al. “Serum Zinc Levels in Patients With Iron Deficiency Anemia and Its Association With Symptoms of Iron Deficiency Anemia”. Ann Hamatol, 2016 Apr;95(5):751-6.
5. Vreugdenhil M. et al. “Prevalence of Zinc Deficiency in Healthy 1–3-Year-Old Children from Three Western European Countries”. 
6. Normy żywienia człowieka dla populacji Polski i ich zastosowanie pod redakcją Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi Charzewskiej, 2020. 
7. Gapys B., Raszeja-Specht A., Bielarczyk H., Rola cynku w procesach fizjologicznych i patologicznych organizmu, Diagn. Lab., 2014, 50, 1, 45–52.
8. Sauer A.K., Hagmeyer S., Gabrucker A. “Prenatal Zinc Deficient Mice as a Model for Autism Spectrum Disorders”. Int J Mol Sci, 2022 May 29;23(11):6082.
9. Ehlayel MS., Bener A. “Risk Factors of Zinc Deficiency in Children with Atopic Dermatitis”. Eur Ann Allergy Clin Immunol Vol 52, N.1, 18-22, 2020.
10. 10. Enju Liu et al. “Effect of Zinc Supplementation on Growth Outcomes in Children under 5 Years of Age”, Nutrients, 2018.
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8483949/